ΑΕ Γλώσσα: μια ζωντανεμένη "νεκρή"

Τι είναι τα "Αρχαία" που μπαίνουν  στο πρόγραμμα του γυμνασίου με το καλημέρα σας;
Μικρά παιδιά να μαθαίνουμε μια γλώσσα νεκρή εδώ και αιώνες, που ακούστηκε; Με ποιον θα επικοινωνήσουμε σε αυτήν; Δε μας φτάνουν τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα...
μπορεί να αναρωτηθείτε ως πρωτάκια .  Ας δούμε λοιπόν κάποιες σκέψεις που έχουν διατυπωθεί για την αξία της αε γλώσσας και τη διδασκαλία της από Ελληνες και ξένους. 
Κρατείστε ό,τι σας φαίνεται ενδιαφέρον, εκφράστε απορίες ή αντιρρήσεις. Με τον καιρό και την ενασχόληση  θα διαμορφώσετε την προσωπική σας άποψη. 

 

"Αν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό τού ελληνικού μας πολιτισμού εύκολα και αντικειμενικά αναγνωρίσιμο είναι η συνέχεια τής γλώσσας μας. Το να λες ουρανός, θάλασσα, άνθρωπος, πέτρα, άνδρας, γυναίκα, παιδί, γη, κόσμος, έρωτας, άγγελος, αγορά, ακούω, βλέπω, παίζω, γελώ, αγαπώ όψη, αλήθεια, αμπέλι, άναρχος, άξιος και χιλιάδες σημερινών λέξεων που με την ίδια ή παραλλαγμένη μορφή και σημασία χρησιμοποιούνται πάνω από 3.000 χρόνια, είναι αυτό που ξεχωρίζει πολιτισμικά τη γλώσσα μας και που έχουν επισημάνει με απλά και πειστικά λόγια οι δύο νομπελίστες ποιητές μας, ο Σεφέρης και ο Ελύτης. Επομένως το να διδάξεις την αρχαία γλώσσα στο σχολείο, τα αρχαία μας κείμενα, παράλληλα προς τη Νέα Ελληνική, όπου θα πέφτει φυσικά το κύριο βάρος, είναι μια αυτονόητη γλωσσική, παιδευτική και πολιτισμική ανάγκη. Το να αγνοείς αυτή την πραγματικότητα και να επαναλαμβάνεις σε σχέση με την παιδεία τού Έλληνα τις γνωστές παιδιάστικες αντιρρήσεις «τι χρειάζομαι την αρχαία γλώσσα;», «πού θα μού χρησιμεύσει μια νεκρή γλώσσα που είναι τα αρχαία Ελληνικά;» και άλλα τέτοια φληναφήματα ή αναπαράγεις συνειδητά αφελή ιδεολογήματα ή παροδηγείσαι από άγνοια ή απαιδευσία. Το έχει πει ωραία ο Κοραής : Όστις χωρίς την γνώσιν τής αρχαίας επιχειρεί να ερμηνεύσει την νέαν ή απατάται ή απατά.
Μεγάλοι ξένοι φιλόλογοι και γλωσσολόγοι έχουν παρατηρήσει ότι αρχαίες κλασικές γλώσσες όπως η Ελληνική που εξακολουθούν και σήμερα να αποτελούν πηγή σύγχρονων επιστημονικών όρων (nano-, mega-, cyberno-, auto-, ergo-, agro-, -archy, bio- κ.λπ.) δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν «νεκρές» γλώσσες όπως η Χεττιτική, η αρχαία Αιγυπτιακή κ.ά.Το ίδιο ισχύει και για τη Λατινική, που επίσης είναι πηγή πλήθους νέων λέξεων, μολονότι διαφέρει στην παράδοσή της σε σχέση με την Ελληνική...."
απόσπασμα από  επιφυλλίδα του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη, ΤΑ ΝΕΑ: Χρειάζονται τα Αρχαία Ελληνικά στο σχολείο; 14/09/2013
πηγή: http://www.babiniotis.gr/wmt/webpages/index.php?lid=1&pid=16&catid=4&apprec=200

 Ο μεγάλος μας ποιητής και Νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης το 1979 ανέφερε σχετικά με την αξία της Ελληνικής γλώσσης: "Μου δόθηκε να γράψω αγαπητοί φίλοι, σε μιά γλώσσα που μιλιέται μόνο από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ' όλ' αυτά, μιά γλώσσα που μιλιέται χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή....Η χώρα μου είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου".
 
«Η Ελληνική γλώσσα είναι όμορφη σαν τον ουρανό με τα άστρα.»
Ιρίνα Κοβάλεβα (Σύγχρονη Ρωσίδα καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Λομονόσωφ)

 «Οφείλω χάριτας στην θεία πρόνοια, διότι ευδόκησε να διδαχθώ τα αρχαία Ελληνικά, που με βοήθησαν να διεισδύσω βαθύτερα στο νόημα των θετικών επιστημών.»
Max Von Laye (Βραβείο Νόμπελ Φυσικής)

  “Οι ευρωπαϊκές γλώσσες φαίνονται ως διάλεκτοι της Ελληνικής”Wandruska (καθηγητής Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου Βιέννης)

 “Η γνώση της Ελληνικής γλώσσας είναι απαραίτητο θεμέλιο υψηλής πολιτιστικής καλλιέργειας” Marianne McDonald (η πρωτεργάτις του  Θησαυρού της Ελληνικής Γλώσσης (λατ. Thesaurus Linguae Graecae)

“Η Ελληνική γλώσσα προσφερόταν κατά εξαιρετικό τρόπο ως όχημα της επιστημονικής σκέψεως. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της γλώσσας του Ευκλείδη είναι η θαυμαστή ακρίβεια. Η γλώσσα των Ελλήνων είναι επίσης θαυμασίως περιεκτική. Στον Αρχιμήδη, στον Ήρωνα, στον Πτολεμαίο και στον Πάππο θα βρούμε πραγματικά πρότυπα περιεκτικών δηλώσεων”
T.L. Heath (Βρετανός μαθηματικός)
“Είναι στη φύση της Ελληνικής γλώσσας να είναι ακριβής, καθαρή και σαφής. Η ασάφεια και η έλλειψη άμεσης ενοράσεως, που χαρακτηρίζει μερικές φορές τα Αγγλικά, καθώς και τα Γερμανικά, είναι εντελώς ξένες στην Ελληνική γλώσσα. Μαζί με αυτή τη σαφήνεια και τη δημιουργικότητα και τη σοβαρότητα, βρίσκουμε επίσης ευαισθησία και άψογη κομψότητα”.
 H.F. Kitto (Βρετανος καθηγητής Πανεπιστημίου Bristol)
πηγή εδώ

Επίσης, μπορείτε να μελετήσετε  τις τύχες των αρχαίων ελληνικών λέξεων στο νεότερο κόσμο στο σύνδεσμο
http://www.24grammata.com/?p=6262 
ενδεικτικά:
Αρχαίες λέξεις στα νέα ελληνικά.
 α)Βασική γλωσσική κληρονομιά: Σάν λέξεις «κληρονομημένες», που υπάρχουν δηλαδή συνεχώς στη λαϊκή γλώσσα και αποτελούν το βασικό λεξιλόγιο της νέας ελληνικής: πατέρας, μητέρα, θάλασσα, έχω, τρώω, εγώ, και, ένα, δύο.
 β) Αναβίωση αρχαίων λέξεων. Μεγάλος αριθμός αρχαίων λέξεων έχουν επανεισαχθεί σάν λόγια δάνεια απ’ τ’ αρχαία ελληνικά, κυρίως απο τη γλώσσα της ελληνιστικής εποχής – «διαχρονικός δανεισμός»  ακριβολογία, επανέρχομαι, ισοψηφία, όροφος, φαγητό.
 γ) Ακόμη μεγαλύτερος αριθμός λέξεων έρχεται απο τα «διεθνή ελληνικά», είτε απευθείας είτε σάν μεταφράσεις.
 Αρχαίες λέξεις στις άλλες γλώσσες
 Oι τομείς οπου πρώτα διέπρεψαν οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ο αθλητισμός, η ιατρική, η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, η πολιτική οργάνωση, η ναυτιλία και η στρατηγική τέχνη. Mερικοί χαρακτηριστικοί όροι απο αυτούς τους τομείς που πέρασαν στα λατινικά, και απο ‘κεί στις νεότερες γλώσσες:
ἀθλητής > athleta∙ ἱππόδρομος > hippodromos∙ ἐπιληψία > epilepsia∙ φιλοσοφία > philosophia διαλεκτική ‘φιλοσοφική μέθοδος’ > dialectica∙ μουσική > musica∙ γραμματική > grammatica∙ ἱστορία > historia∙γεωμετρία > geometria∙ ἀριθμητική > arithmetica∙ κυβερνῶ ‘οδηγώ πλοίο’ > gubernare∙ στρατηγία ‘το αξίωμα του στρατηγού’ > strategia (στρατηγική είναι ‘η τέχνη του στρατηγού’).
 Kατα την ελληνιστική εποχή, με την παραπέρα ανάπτυξη των επιστημών αλλά και των θεολογικών αναζητήσεων, νέες λέξεις δημιουργήθηκαν, άλλων άλλαξε η σημασία, και πέρασαν σάν κληρονομιά στον υπόλοιπο κόσμο· για παράδειγμα: γεωγραφία > geographia, ἀστρονομία > astronomia.
  Νεότερες δημιουργίες με βάση τα αρχαία ελληνικά.
Eκατοντάδες χιλιάδες λέξεις των νεότερων γλωσσών, και γενικά του «διεθνούς επιστημονικού λεξιλογίου» (οι κατεξοχήν «διεθνισμοί») στηρίζονται όχι σε ολόκληρες λέξεις αλλά σε λεξικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής (και της λατινικής):  anti- < ἀντί, hyper- < ὑπέρ, < paleo- < παλαιός, neo- < νέος, micro- < μικρός, mega- < μέγας, poly- < πολύς, macro- < μακρός, -ist< -ιστής, -ism < -ισμός, -logy < -λογία (λόγος), -therapy < θεραπεία.